Kariye Camii Müzesi

Aynen şöyle demişti birisi bana: İstanbul’a geldin ve gezecek vaktin yok, Kariye Camii‘ni gör ve öyle terket İstanbul’u. Bu sözden yola çıkarak İstanbul’un simgelerinden birisidir diyebilirim. Bugün müze olarak kullanılan cami II. Beyazıt döneminde Atik Ali Paşa tarafından 1511’da kiliseden çevrilmiştir. 1945 yılında da müze olmuştur. Orijinali Khora Manastırı Kilisesi. Khora kelime olarak “taşra” “kırsal alan” manasında. Döneminde şehri dışı sayılmaktadır. Mermer kaplama levhaları, mozaik ve freskoları bu camiyi önemli kılmaktadır. Cami döneminde de bu mozaik ve freskolar kazınmamış, üstleri tahta levhalarla kapatılarak ibadet yapılmıştır. Bu döneme ait kavramsal bilgilerle donanmadan mozaik ve freskoları gezmek açıkcası yeterli olmamaktadır. Kariye müzesi pek çok “must-see list” içerisinde yer alır. Dünyada görülmesi gereken 30 müze içerisinde 9. sıraya koyulan listeleri gördüm.

Mozaiklerde İsa ve Meryem’in hayatları ile ilgili sahneler vardır. Sahneler canlı ve günlük hayattan alınmış gibi gerçekçi, figürler gerçeğe uygun hareket ve duruşlarla işlenmiştir. Meryem’in ve İsa’nın hayatını anlatan, İsa’nın mucizelerini betimleyen çok sayıda mozaik kubbelere, pandantiflere, duvarlara işlenmiştir. Bu manada mozaiklerle ilgili bilgi şurada vardır. Aşağıda bir kısmına değinerek kimi mozaiklerden örnekleri sunacağım. Hepsinin fotoğrafı elimde olmadığı gibi yüklemeye kalktığımda yüzlerce koymam gerekiyor. O nedenle sadece bir kısmını seçmek zorundayım.

Kariye, mezar şapeli olan Parekklesion, Dış Narteks, İç Narteks, kuzeyindeki iki katlı ek yapı olan Anneks ve ana ibadet mekanı olan Naos bölümleri olarak beş bölüm olarak düşünebilir. Müzeye Edirnekapı’dan tabelaları izleyip yürüyerek ulaşabilirsiniz. Karşısında çay bahçesi vardır, çay fiyatı için pazarlık yapın, kabul ederler. Kariye Müzesi’ne yerliden ziyade yabancı turist geldiğinden ötürü fiyatlar o nispette birazcık yüksektir.

Kariye Camii Müzesi Genel Görünümleri:

Kariye Müzesi Arka Görünümü

Kariye Müzesi Ön Görünümü

Kariye Müzesi Naos (Ana Mekân) Görünümü

Ana Mekân Olan Naos’daki Mozaikler:

İsa Mozaiği: Sol elinde açık olarak bulunan İncil’de “Ey bütün yorgunlar ve yükleri ağır olanlar, bana gelin ve size ben rahat veririm” yazılmış bulunan ayakta İsa betimlenmiştir.

Naos’taki İsa Mozaiği

Hodegetria (Yol gösterici) Meryemi Mozaiği: Kucağında Çocuk İsa’yı taşıyan Meryem betimlenmiştir.

Naos’taki Meryem Mozaiği

Meryem’in Ölümü (Koimesis) Mozaiği: Kumaşlarla kaplı lahitin üzerinde uzanmış Meryem, etrafında havariler, kilise ileri gelenleri ve Kudüs’lü kadınlar betimlenmiştir. İsa örtülü kucağında Meryem’in ruhunu temsil eden çocuk tutmaktadır. İsa’nın çevresinde melekler, üst kısımda da altı kanatlı Serafim kanatları açık vaziyettedir.

Meryem’in Son Uykusu ya da Meryem’in Ölümü Mozaiği

Nartekslerdeki Mozaikli Sahneler:

Pantokrator İsa Mozaiği: İç narteks kapısının üzerindedir. Bu tasvirde İsa sol eli ile kutsal kitabı tutarken, sağ eli ile takdis işareti yapmaktadır. Solunda “Khora” sağında “Hz. İsa, Yaşamın mekânı” yazmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken seçilmiş kişilerin başında bir hale varken Hz. İsa’nın halesi içinde haç işareti vardır.

Pantokrator İsa Mozaiği

Dua Eden Meryem Ana ve Melekler: Meryem merkezde olup kollarını iki yana açıp dua etmekte, göğsünde madalyonun içinde çocuk İsa tasvir edilmiştir. Tozozun kenarlarında iki melek tasviri vardır.

Dua Eden Meryem Ana ve Melekler Mozaiği

Kurucunun İthaf Mozaiği: Ana mekana girmeden önce sağda bir taht üzerinde oturur vaziyette bulunan İsa’ya Theodoros Metokhites’in kilisenin maketini sunması tasvir edilmiştir.

Havari Aziz Petros’un Mozaiği: Ana mekâna giriş kapısı sol tarafında İsa’ya ilk inananlardan havari Aziz Petros’un sağ elinde bir yazı rulosu, sol elinde cennetin anahtarları vardır.

Havari Aziz Petros’un Mozaiği

Havari Aziz Pavlos’un Mozaiği: Ana mekâna geçiş kapısı solunda Tarsuslu Havari Aziz Pavlos’un mozaiği vardır, sol elinde kutsal kitabı tutarken, sağ eli ile takdis işareti yapmaktadır.

Havari Aziz Pavlos’un Mozaiği

Halke İsa’sı ve Meryem Ana Panosu: Bu pano daha evvel Büyük Saray’ın Halke Kapısı’nda bulunan İsa ikonasının benzeri olarak yapılmıştır. İç narteksin duvarında büyükçe olan bu mozaikte (Deisis de denir ama Semavi Eyice bir söyleşisinde olmadığını belirtir) Meryem insanların günahlarından arınması için dua ederken, İsa ayakta tasvir edilmiştir. Meryem’in eteğinin dibinde kiliseyi 12. yüzyılda yeniden yaptıran İsaakios Komnenos ile diğer tarafta mozaiğe 14. yüzyılda eklenen prenses Maria Palaiologos’un tasviri vardır.

Halke İsa’sı ve Meryem Ana Panosu

Hz. İsa’nın Soyağacı Mozaiği: Halke İsa’sı ve Meryem Ana Panosu üzerindeki kubbe’de ortada Pantokrator İsa ve kubbenin dilimleri arasında iki sıra halinde İsa’nın ataları vardır. İlk sırada Adem’den başlayarak 24 atası, ikinci sırada ise Yakup’un 12 oğlu ile Judah’ın 2, Pharez’in 1 oğlunun figürü yer almaktadır.

Hz. İsa’nın Ataları Mozaiği

Meryem’in Ataları Mozaiği: İç narteksin kuzey bölümünde kubbe içerisinde madalyon içerisinde Meryem ve kucağında Çocuk İsa tasvir edilmiştir. Üst kısımda 16 kral peygamber vardır.

Meryem’in Ataları Mozaiği

Kariye Müzesi İçinde Diğer Mozaiklerden Örnekler:

Valinin Önünde Vergi İçin Yapılan Nüfus Sayımı Mozaiği

İsa’nın İki Körü İyileştirmesi Mozaiği

Şifa Arayan Kanamalı Kadın Mozaiği

Parekklesion

Müze girişi arkadan olduğu için ana binaya girer girmez ilk olarak freskoların olduğu bölüme gireriz. Parekklesion denilen bu dış narteks bölümünde tavan ve duvarlarda ağırlıklı olarak freskolar vardır. Burada 4 adet mezar arkasolyumu vardır.