Taksim Meydanı ve Çevresi

Meydanı üzerine projeler yine yeniden canlandı. Taksim bugün nedir? Buluşma noktası olup İstiklâl Caddesi’ne akışı sağlayan ve aynı zamanda İstiklâl Caddesi‘nden gelen akışı dağıtan bir meydan. Metro, otobüs, dolmuş durakları ve taksiler ile çevresine yayılmış birkaç otopark ile bunu sağlıyor. Gezi Parkı ise nefes alınacak bir park olamadı yaygın kesimlerce. Açıkcası arada düzenlenen konserler ile eylemler haricinde hiçbir özelliği kalmayan meydanımsı bir yer günümüzün Taksim’i. Asıl yürüyüş eylemleri bile İstiklâl Caddesi ile Galatasaray civarında oluyor. Hakikaten Taksim’in böyle ciddi düzenlemelere ihtiyacı var mı? Yapılmak istenen düzenlemeler Taksim Meydanı‘nı gerçek bir meydan hüviyetine kavuşturacak mı? Bunu şimdiden bilemem ama “abartıyoruz” diye düşünüyorum.

Taksim Cumhuriyet Anıtı ve arkada Taksim Kışlası, 1936

Düşünülen düzenlemelerin en önemli ayağını ise 1940 yılında meydan düzenlemeleri için yıktırılan Topçu Kışlası‘nın yeniden yapımı oluşturuyor. Aşağıda bolca eski fotoğrafını göreceksiniz. Topçu Kışlası ile birlikte aslında yakın çevrede epeyce kışla var. Bugün İTÜ’nün kullandığı Gümüşsuyu Kışlası, Taşkışla, Maçka’daki Silahhane benzer kışla yapılarından. 1806 yılında III. Selim döneminde yapılır Topçu Kışlası. Başta II. Mahmut ve Sultan Abdülaziz dönemleri olmak üzere birkaç büyük onarım da geçirir. 1940’taki yıkımına kadar 1900’lerden itibaren de stadyum olarak kullanılmıştır. Aynen meydan düzenlemesi için yeniden yapılmak istendiği gibi, yine bir meydan düzenlemesi için yıkılmıştır. Sonra da Gezi Parkı’na dönüştürülmüş.

Talimhane olarak bildiğimiz, bugün otellerle dolu olan bölge ise kışlanın karşısında yer alan boş bir arazi: Kışla’nın talim bölgesi. İsmini de bu talimden alıyor. AKM’nin ön kısmındaki boşlukta da bir zamanlar kışlanın ahırları yer alırmış.

Taksim Atatürk Kültür Merkezi

Diğer bir uçta Atatürk Kültür Merkezi yapılır. Öncesinde ise yerinde Elektrik İdaresi’nin yabancı müdürünün lojmanı vardır. Yıkılıp yeniden mi yapılsın; restore mi edilsin tartışmaları bugünlerde bir sonuca ulaşacak gibi. Birkaç konser ve tiyatro oyunu seyretmişliğim oldu. 1946 yılında Büyük Operası Binası olarak yapımına başlanır. 6 yıl geçer ve yapının kabası bitmiştir ama mali olanaklar da yetersiz kalmıştır. Devam edemez. Kültür sitesine dönüştürülerek yeniden ele alınır. Döneminin tüm modern olanakları ile uzun bir yapım sürecinin ardından Nisan 1969’da bitirilir. 12 Nisan günü Verdi’nin “Aida” operası ve “Çeşmebaşı” balesi galalarıyla açılır.

Gümüşsuyu’na doğru inen bölge ise bir zamanların Ayaspaşa Mezarlığı. 1920’li yıllarda mezarlık ortadan kaldırılır.

Taksim Anıtı

Cumhuriyet Anıtı ise İtalyan heykeltraş Pietro Canonica‘ya yaptırılmış olup 1928 yılında yerine yerleştirilmiştir. Kaide ve çevre düzenlemesini mimar Guilio Mongeri yapmıştır. Anıtın yerleştirilmesi ile birlikte kent alanı özelliği kazandırılmıştır. 11 metre yüksekliğindeki anıtın bir yüzü Kurtuluş Savaşı’nı, diğer yüzü Cumhuriyet Türkiye’sini simgelemektedir. Diğer iki yanında birer asker heykeli ve üstlerindeki madalyonlarda iki kadın portresi yer alır. Anıtın bu dar yüzünde ayna taşı ve mermer yalaklar bulunur; anıtın aynı zamanda bir meydan çeşmesi projesi olması düşünülmüş ancak sonrasında su kullanılmamıştır. Sonraki dönemlerdeki yol yapımları ve yıkımlarla birlikte anıt Taksim Meydanı’nın bir öğesi olmaktan ziyade İstiklal Caddesi girişinin bir öğesi gibidir.

Taksim Maksemi

İstiklâl Caddesi’ne girmeden evvel anıtın da arka kısmında olan Taksim’e de adını veren Taksim Maksemi yer alır. I. Mahmut devrinde yapılan suyolunun şehre dağıtıldığı yerdir. 1732 tarihlidir.

Meydan ve çevresinin geçmişini eski fotoğraflarda görebilirsiniz.